مسجد و جایگاه آموزش و پرورش
در اسلام
نخستین مسجد را حضرت محمد(ص) در مدینه(یثرب) و در کنار خانه خود ساخت.
مساجد اولیه مسلمین قطعه زمینی وسیع و مربع
شکل بود که اطراف آن را چهار دیوار یا خندق احاطه می کرد و دارای ماذنه نبود. اما
اکنون اغلب مساجد دارای قسمتی است میانی بنام صحن که گاهی نیز مسقف است و در اطراف
آن چهار رواق دارد که وسیعترین آن رواق قبله است که محراب نیز در آنجا
قراردارد.
زمین آن خوابگاه شتران بود و پیغمبر آن را از صاحبش خرید. سپس خلفا و
حاکمان و پادشاهان بر وسعت آن افزودند و در تزیین آن کوشیدند. در فاصله قرن اول و
دوم هجری در عهد امویان با همکاری معماران بیزانس شیوه معماری یونانی در ساختمان
مساجد بکار رفت اما مسلمانان در آن تغییراتی دادند چنانکه به مرور زمان برخی
ازکلیساها به مسجد تبدیل شد یعنی جهت بنا را از مشرق به سوی مکه تغییر
دادند.
مسجد جایگاه اصلی آموزش اسلامی
چکیده مسجدالنبی درواقع کهن‌ترین دانشگاه اسلامی و پایگاه اساسی‌ترین تعلیمات در تاریخ آموزش اسلامی بوده است. نشر دعوت اسلامی بزرگ‌ترین نقش و مهم‌ترین تأثیر را در ایجاد نهضت علمی و آموزشی در جامعه‌ی عرب داشت. مسجد تا پایان سده‌ی اول هجری کارکردهای فراوانی داشت. در آغاز قرن دوم هجری، برای درک معانی آیات قرآن، زبان عربی در مساجد نوبنیاد سرزمین‌های فتح‌شده آموزش داده می‌شد. در عصر خلفای نخستین و در دوره‌ی حکومت امویان، در مساجد بزرگ علاوه‌بر مسائل دینی مسائل علمی نیز مطرح می‌شد. ازاین‌رو، مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد جامع بصره، مسجد جامع کوفه و... از مراکز مشهور آموزش در آن دوره بودند. فاصله‌ی زمانی بین سده‌ی دوم تا پایان سده‌ی سوم عصر فعالیت آموزشی این دانشگاه‌های عمومی بوده است. خلفای نخست عباسی نیز به آموزش در مساجد توجه خاصی داشتند؛ برای نمونه منصور عباسی جامع منصور را در بغداد بنیان نهاد. همچنین، جامع اموی دمشق به دستور ولیدبن‌عبدالملک بنا گردید. در مصر، جامع ابن‌طولون در شهر قطائع و جامع‌الازهر مراکز مهم آموزشی جهان اسلام بودند. با آنکه مدرسه در قرن چهارم هجری به‌وجود آمد و آموزش به آنجا منتقل شد، اما همچنان مساجد نقش آموزشی خود را حفظ کردند.
ادامه مطلب ...
نظام آموزشی مساجد
چکیده در این مقاله، نخست تاریخچه‌ی آموزش در مسجد را بررسی می‌کنیم، آموزشی که نه اتفاقی بلکه یکی از اهداف اصلی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود. سپس، به حلقه‌های علمی و نظام آموزشی در مساجد توجه می‌کنیم و درباره‌ی این موارد بحث می‌کنیم: ۱- آداب آموزش؛ ۲- زمان آموزش؛ ۳- شیوه‌ی آموزش؛ ۴- شیوه‌ی ارزیابی؛ ۵- موضوعات درسی؛ ۶- انتخاب استاد؛ ۷- گواهینامه؛ ۸- شیوه‌ی کاریابی؛ ۹- معاش استادان؛ ۱۰- هزینه‌ی دانشجویان. در ادامه، به موقعیت علما در جامعه، مساجد و علوم جدید می‌پردازیم و ضمن توجه به جایگاه علوم جدید از منظر قرآن و روایات، علل کاهش تولید علم را بررسی می‌کنیم. انقلاب اسلامی ایران حرکتی اصیل و برپایه‌ی قرآن و روایات اهل بیت(علیهم‌السلام) بود و دین را با همه‌ی جامعیتش به صحنه آورد. اینک وقت آن رسیده است که تدبیری اندیشیده شود تا مسجد نیز نقش خود را کامل ایفا کند، به‌خصوص در مسئله‌ی آموزش.اهداف- فعال‌شدن مسجد و افزایش کارکردهای آن؛- بازیابی نقش مؤثر ائمه‌ی جماعات در جامعه؛- استفاده‌ی بهینه از امکانات مسجد و فضاهای معنوی موجود؛- مقابله با تهاجم فرهنگی دشمنان و پاکسازی جامعه از آسیب‌های فرهنگ بیگانه.